Na koniec sezonu zasadniczego (bez meczu Legia-King) Wydział Sędziowsko-Komisarski PLK przedstawia analizy sytuacji fauli niesportowych, jak również zdarzeń po gwizdku sędziego (reakcja faulowanego gracza), które budzą wiele kontrowersji. Analizy te mają pokazać jak złożony jest proces oceny fauli, szczególnie w kryteriach C1 i C3, w których zdarzeń uznawanych za „szare-niejednoznaczne” jest najwięcej.
Należy pamiętać, że faul niesportowy to 5 różnych kryteriów oceny. I tak, C1 (brak próby bezpośredniego zagrania piłką), C2 (nadmierny kontakt – ciężki faul), C3 (niepotrzebny kontakt w celu powstrzymania postępującego kontrataku) to ocena akcji przez sędziego. Oznacza to, że musi on ocenić naturę kontaktu: czy wg sędziego zawodnik wykonuje normalne koszykarskie zagranie (C1), czy kontakt jest nadmierny (C2), czy obrońca powoduje niepotrzebny kontakt (C3). W każdym momencie meczu faul niesportowy C1 lub C2 może zostać orzeczony, jako że kryteria te mają bardziej ogólny zakres stosowania. Jeśli kontakt został uznany za nielegalny, siła kontaktu nie stanowi podstawy oceny w kryteriach innych niż C2 (nadmierny kontakt).
Natomiast kryteria C4 (w skrócie: kontakt z tyłu lub z boku w sytuacji ostatniego obrońcy w szybkim ataku) oraz C5 (w skrócie: faul obrońcy na przeciwniku, zanim piłka została wprowadzona/podana spoza boiska w ostatnich 2 minutach 4. kwarty i każdej dogrywki) to bardziej techniczna ocena, odpowiednio pozycji zawodnika faulującego lub pozycji piłki wprowadzanej do gry. Oznacza to, że sędziowie muszą ustalić jedynie czy był to ostatni obrońca (C4) lub czy piłka została już podana czy nie (C5), w czym może pomóc system powtórek wideo IRS. W każdej sytuacji spełniającej to techniczne kryterium, zawsze należy orzec faul niesportowy (brak indywidualnej oceny).
Na końcu każdej decyzji (faulu, błędu lub akcji bez gwizdka) stoi człowiek (sędzia), który w oparciu o znajomość przepisów, rozumienie gry, doświadczenie i zdrowy rozsądek podejmuje te decyzje.
1. Pszczółka Start Lublin - Enea Zastal BC Zielona Góra. Faul niesportowy C3 czy faul osobisty?
Porównajmy 2 sytuacje fauli w szybkim ataku, które wydarzyły się w ciągu jednej minuty meczu, co często ma wpływ na odbiór pracy sędziów w kontekście utrzymania konsekwencji w ocenie podobnych zdarzeń i rodzi proste pytanie: „czym to się różni?”
W pierwszej sytuacji Kamil Łączyński rozpoczyna kozłowanie, a Łukasz Koszarek powoduje kontakt, który powinien zostać oceniony jako marginalny, a gra nie powinna być zatrzymana.
Jednakże gdyby ten sam kontakt miał wpływ na akcję atakującego analiza sytuacji powinna wyglądać następująco:
Obrońca:
1. Nie wraca do obrony, tylko biegnie do atakującego (aktywny obrońca)
2. Nie sięga do piłki (w sytuacji, kiedy obrońca zostaje minięty lub nie jest przed atakującym, najczęściej jest to ruch dalszą ręką)
3. Powoduje kontakt ciałem z plecami atakującego
A zatem analiza natury kontaktu wskazuje, że byłby to faul niesportowy z kryterium C3.
W drugiej sytuacji David Brembly rozpoczyna szybki atak, a Damian Jeszke:
1. Wraca do obrony
2. Zajmuje pozycję przed atakującym i przesuwa się w bok i do tyłu, próbując utrzymać pozycję obronną (pasywny obrońca)
3. Sięga do piłki i powoduje nielegalny kontakt z przeciwnikiem
Należy również zwrócić uwagę, że reakcja atakującego (ruch odpychania po gwizdku) potęguje siłę kontaktu spowodowanego przez obrońcę.
Sędzia orzeka faul osobisty obrońcy, a następnie sędziowie decydują się skorzystać z systemu powtórek wideo IRS i po analizie prawidłowo utrzymują pierwotną decyzję uznając zagranie obrońcy za koszykarską próbę zagrania piłką.
Pokazuje to, że dwie sytuacje, pozornie wyglądające podobnie, z perspektywy przepisów i obrony koszykarskiej są jednak diametralnie inne.
2. Polski Cukier Toruń - WKS Śląsk Wrocław. Faul niesportowy czy faul osobisty?
Porównajmy teraz 2 sytuacje, które na pierwszy rzut oka mogą być podobne, a widz może odnieść wrażenie, że zostały ocenione inaczej.
W pierwszej sytuacji Ivan Ramljak rozpoczyna akcję rzutową (od tego momentu kryterium C3 nie ma już zastosowania), a Bartosz Diduszko:
1. Zajmuje pozycję obronną
2. Przesuwa się w bok
3. Sięga do piłki
4. Dotyka piłkę i równocześnie powoduje nielegalny kontakt ramieniem z barkiem atakującego
Sędzia orzeka faul osobisty obrońcy, po czym sędziowie konsultują zdarzenie, które nastąpiło po gwizdku. Po konsultacji sędziowie decydują się skorzystać z systemu powtórek wideo IRS. Po analizie wideo podnoszą kwalifikację do faulu niesportowego C1 uznając, że po gwizdku obrońca nie próbował grać piłką tylko zahaczył lewą dłoń atakującego, kiedy ten kontynuował akcję rzutową.
Jednakże pierwszy, nielegalny kontakt obrońcy poprawnie został oceniony jako faul wynikający z koszykarskiej próby zagrania piłką. Należy zwrócić uwagę, że obrońca pracuje na nogach (krok odstawno-dostawny) i mimo że jest spóźniony zagrywa piłką, a kontakt z barkiem atakującego nie jest nadmierny.
W drugiej sytuacji Marko Ramljak rozpoczyna szybki atak (możliwość oceny kontaktu z kryterium C3), a Michał Gabiński:
1. Cofa się
2. Zajmuje pozycję obronną przed atakującym (pasywny obrońca)
3. Sięga w dół do kozłowanej piłki
4. Powoduje nielegalny kontakt ramieniem z ciałem przeciwnikiem
Atakujący, skacząc po kontakcie, wyolbrzymia jego siłę, aby pokazać, że jest faulowany w sposób niesportowy.
Sędzia prawidłowo podejmuje decyzje o faulu osobistym uznając akcję za koszykarską próbę zagrania piłką.
Jak widać dwie podobne akcje muszą zostać ocenione przez sędziów w oparciu o inne kryteria faula niesportowego.
3. Reakcje po gwizdku. Faul niesportowy atakującego czy kontakt należy pominąć?
Przeanalizujmy 2 sytuacje kontaktów spowodowanych przez faulowanego gracza po gwizdku sędziego.
W pierwszej sytuacji Strahinja Jovanović rozpoczyna akcję rzutową, a idący z pomocy Malcolm Rhett próbuje go powstrzymać. Sędzia ocenia, że pierwszy nielegalny kontakt powoduje obrońca i orzeka jego faul (nielegalne dotykanie rękami), po czym atakujący kontynuuje akcję rzutową zahaczając ramię Rhetta (clamping) i tuż przed wyrzuceniem piłki powoduje kontakt łokciem z twarzą przeciwnika. Sędziowie nie decydują się skorzystać z systemu powtórek wideo IRS i przyznają 2 rzuty wolne atakującemu.
W drugiej sytuacji ponownie Strahinja Jovanović jest najpierw faulowany przez Bartosza Diduszkę (blokowanie), a następnie to atakujący powoduje kontakt łokciem z twarzą obrońcy, wykonując coraz częściej spotykane odmachnięcie się po faulu. Tutaj również sędziowie nie zdecydowali się skorzystać z systemu powtórek wideo IRS (potencjalne niesportowe zagranie typu akcja-reakcja daje możliwość weryfikacji IRS nawet bez natychmiastowego odgwizdania potencjalnego, drugiego przewinienia).
W obydwu sytuacjach kontakty atakującego nie mogą zostać uznane za marginalne, jako że Jovanović wykonuje ruch poza swoim cylindrem, który trudno uznać za normalne koszykarskie zagranie i powoduje niebezpieczny kontakt z przeciwnikiem. Obydwa te kontakty należy ocenić jako faule niesportowe, a faule obrońców, które nastąpiły jako pierwsze pozostają ważne. Ponieważ są to sytuacje specjalne, w których kary nie są równoważne, a zatem nie można ich wzajemnie skasować, to kary należy wykonać w kolejności w jakiej zostały orzeczone.